การตรวจรับรองมาตรฐาน ISO 9001 เป็นกระบวนการสำคัญที่ช่วยยกระดับระบบบริหารคุณภาพขององค์กรให้เป็นไปตามมาตรฐานสากล หนึ่งในประเด็นที่ผู้ตรวจ (Auditor) ให้ความสำคัญอย่างมาก คือ ความถูกต้องและความน่าเชื่อถือของเครื่องมือวัดที่ใช้ในกระบวนการผลิตและการให้บริการ ซึ่งตรงนี้เองที่ บริการสอบเทียบเครื่องมือวัด เข้ามามีบทบาทอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ หากองค์กรละเลยเรื่องการสอบเทียบ อาจส่งผลโดยตรงต่อผลการตรวจ ISO 9001 ทั้งในด้านข้อบกพร่อง (Nonconformity) และความน่าเชื่อถือของระบบคุณภาพโดยรวม
ISO 9001 คืออะไร และทำไมเครื่องมือวัดจึงสำคัญ
ISO 9001 คือมาตรฐานระบบบริหารคุณภาพ (Quality Management System: QMS) ที่มุ่งเน้นการควบคุมกระบวนการทำงานให้มีประสิทธิภาพ สม่ำเสมอ และสามารถตรวจสอบย้อนกลับได้ หนึ่งในข้อกำหนดสำคัญคือ การควบคุมทรัพยากรสำหรับการติดตามและการวัด (Monitoring and Measuring Resources)
เครื่องมือวัด เช่น เวอร์เนียร์ ไมโครมิเตอร์ เครื่องชั่ง เครื่องวัดอุณหภูมิ หรือเครื่องวัดแรงดัน ล้วนมีผลต่อคุณภาพของสินค้าและบริการ หากเครื่องมือวัดคลาดเคลื่อนแม้เพียงเล็กน้อย อาจทำให้ผลการวัดผิดพลาด ส่งผลต่อคุณภาพสินค้า และนำไปสู่ความไม่พึงพอใจของลูกค้า
ข้อกำหนด ISO 9001 ที่เกี่ยวข้องกับการสอบเทียบ
ISO 9001:2015 ข้อ 7.1.5 กำหนดให้องค์กรต้องมั่นใจว่าเครื่องมือวัด:
- เหมาะสมกับการใช้งาน
- ได้รับการสอบเทียบหรือทวนสอบตามระยะเวลาที่กำหนด
- สามารถสอบกลับได้ถึงมาตรฐานสากล
- ได้รับการป้องกันไม่ให้เสียหายหรือปรับเปลี่ยนโดยไม่ได้ตั้งใจ
ตรงนี้เองที่ บริการสอบเทียบเครื่องมือวัด กลายเป็นหลักฐานสำคัญในการแสดงความสอดคล้องตามข้อกำหนดของ ISO 9001
บริการสอบเทียบเครื่องมือวัดคืออะไร
บริการสอบเทียบเครื่องมือวัด คือการตรวจสอบความถูกต้องของเครื่องมือวัดโดยเปรียบเทียบกับมาตรฐานอ้างอิงที่มีความแม่นยำสูงกว่า และสามารถสอบกลับได้ถึงมาตรฐานระดับชาติหรือสากล ผลลัพธ์ที่ได้จะถูกจัดทำเป็นใบรับรองการสอบเทียบ (Calibration Certificate)
ใบรับรองนี้ไม่เพียงแต่แสดงค่าความคลาดเคลื่อน แต่ยังเป็นเอกสารสำคัญที่ผู้ตรวจ ISO ใช้พิจารณาความพร้อมขององค์กรในการควบคุมคุณภาพ
เหตุผลที่ควรใช้บริการจากห้องปฏิบัติการที่ได้มาตรฐาน
การเลือก บริการสอบเทียบเครื่องมือวัด จากห้องปฏิบัติการที่ได้รับการรับรอง เช่น ISO/IEC 17025 จะช่วยเพิ่มความน่าเชื่อถือให้กับระบบคุณภาพ เนื่องจาก:
- ผลการสอบเทียบมีความแม่นยำสูง
- สามารถสอบกลับได้ถึงมาตรฐานสากล
- เป็นที่ยอมรับของ Auditor
- ลดความเสี่ยงในการถูกตั้งข้อบกพร่อง
ผลกระทบของบริการสอบเทียบเครื่องมือวัดต่อการตรวจ ISO 9001
การมีระบบสอบเทียบที่ดีและสม่ำเสมอ ส่งผลเชิงบวกต่อการตรวจ ISO 9001 ในหลายมิติ ดังนี้
1. ลดความเสี่ยงในการเกิด Nonconformity
หนึ่งในข้อบกพร่องที่พบบ่อยระหว่างการตรวจ ISO คือ เครื่องมือวัดไม่ได้รับการสอบเทียบตามแผน หรือไม่มีหลักฐานการสอบเทียบที่ชัดเจน การใช้ บริการสอบเทียบเครื่องมือวัด อย่างถูกต้อง จะช่วยลดความเสี่ยงในการถูกตั้ง Minor หรือ Major Nonconformity ได้อย่างมาก
2. เพิ่มความน่าเชื่อถือของข้อมูลการวัด
ข้อมูลการวัดที่ถูกต้องเป็นพื้นฐานของการตัดสินใจทางธุรกิจ การวิเคราะห์คุณภาพ และการปรับปรุงกระบวนการ เมื่อองค์กรใช้ บริการสอบเทียบเครื่องมือวัด อย่างสม่ำเสมอ Auditor จะมั่นใจได้ว่าข้อมูลที่นำมาใช้ในระบบ QMS มีความน่าเชื่อถือจริง
3. สนับสนุนการปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง
ISO 9001 เน้นหลักการ PDCA (Plan-Do-Check-Act) การสอบเทียบเครื่องมือวัดช่วยให้องค์กรสามารถ “Check” ผลลัพธ์ได้อย่างแม่นยำ ทำให้การวิเคราะห์ปัญหาและการปรับปรุงกระบวนการเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ
ตัวอย่างปัญหาที่พบเมื่อไม่มีบริการสอบเทียบเครื่องมือวัด
หลายองค์กรที่ไม่ให้ความสำคัญกับการสอบเทียบ มักพบปัญหาในระหว่างการตรวจ ISO เช่น:
- ไม่สามารถแสดงใบรับรองการสอบเทียบย้อนหลังได้
- ไม่กำหนดความถี่ในการสอบเทียบ
- ใช้เครื่องมือวัดที่หมดอายุการสอบเทียบ
- ไม่มีการประเมินผลกระทบของเครื่องมือวัดที่คลาดเคลื่อน
ปัญหาเหล่านี้อาจนำไปสู่การถูกตั้งข้อบกพร่อง และต้องเสียเวลาแก้ไขระบบภายหลัง ซึ่งส่งผลต่อทั้งต้นทุนและภาพลักษณ์องค์กร
การวางแผนใช้บริการสอบเทียบเครื่องมือวัดให้สอดคล้องกับ ISO 9001
1. จัดทำทะเบียนเครื่องมือวัด
องค์กรควรมีรายการเครื่องมือวัดทั้งหมด พร้อมระบุรหัส วันที่สอบเทียบครั้งล่าสุด และกำหนดวันครบกำหนดสอบเทียบครั้งถัดไป เพื่อให้สอดคล้องกับข้อกำหนด ISO
2. กำหนดความถี่ในการสอบเทียบ
ความถี่ในการใช้ บริการสอบเทียบเครื่องมือวัด ควรพิจารณาจากความสำคัญของเครื่องมือ ความถี่ในการใช้งาน และความเสี่ยงต่อคุณภาพสินค้า
3. จัดเก็บเอกสารอย่างเป็นระบบ
ใบรับรองการสอบเทียบควรถูกจัดเก็บในรูปแบบที่ค้นหาได้ง่าย ทั้งในรูปแบบเอกสารและดิจิทัล เพื่อความพร้อมในการตรวจ ISO
สรุป: บริการสอบเทียบเครื่องมือวัดคือหัวใจสำคัญของ ISO 9001
จะเห็นได้ว่า บริการสอบเทียบเครื่องมือวัด ไม่ได้เป็นเพียงกิจกรรมทางเทคนิค แต่เป็นองค์ประกอบสำคัญของระบบบริหารคุณภาพตามมาตรฐาน ISO 9001 การสอบเทียบที่ถูกต้อง ชัดเจน และตรวจสอบได้ ช่วยเพิ่มความน่าเชื่อถือ ลดความเสี่ยงในการเกิดข้อบกพร่อง และสนับสนุนการปรับปรุงอย่างต่อเนื่องขององค์กร
สำหรับองค์กรที่ต้องการผ่านการตรวจ ISO 9001 อย่างราบรื่น การเลือกใช้ บริการสอบเทียบเครื่องมือวัด จากผู้ให้บริการที่ได้มาตรฐาน ถือเป็นการลงทุนที่คุ้มค่าในระยะยาว ทั้งในด้านคุณภาพ ความเชื่อมั่นของลูกค้า และความสามารถในการแข่งขันทางธุรกิจ